iselida.gr - Ειδήσεις για την πρώτη σελίδα

Σε ένα online μάθημα ηθικής του Harvard, o (εκπληκτικός) καθηγητής βάζει το εξής δίλημμα στους φοιτητές του: Φανταστείτε ότι κρατάτε το κλειδί σε μία διασταύρωση τρένων. Έρχεται μία αμαξοστοιχία με σπασμένα φρένα. Εσείς μπορείτε να κατευθύνετε το τρένο σε μία γραμμή που βρίσκεται ένας άνθρωπος ή σε μία άλλη γραμμή που κάθονται πέντε άνθρωποι. Με δεδομένο ότι, όπου και να κατευθυνθεί το τρένο, θα σκοτώσει ανθρώπους, που θα το κατευθύνετε; Εκεί που είναι ο ένας άνθρωπος ή εκεί που είναι πέντε;

Η πλειοψηφία των φοιτητών επιλέγει τον έναν. Κάποιος φοιτητής μάλιστα λέει δυνατά τη σκέψη του: «Λυπάμαι που θα το στείλω να σκοτώσει έναν άνθρωπο αλλά είναι καλύτερο από το να σκοτώσει πέντε…».

«Χμμ…», αποφαίνεται ο καθηγητής, δήθεν προβληματισμένος. «Να σας δώσω και κάποιες περισσότερες πληροφορίες: οι πέντε άνθρωποι είναι μεγάλης ηλικίας και σοβαρά ασθενείς από κάποια ασθένεια που θα προκαλέσει σύντομα τον θάνατό τους, ενώ ο ένας άνθρωπος είναι νέος, υγιής και μόλις έχει ξεκινήσει οικογένεια με τη γυναίκα του να περιμένει το πρώτο τους παιδί. Ποιόν θα διαλέγατε τώρα;»

«Ααα, κύριε καθηγητά, έτσι αλλάζουν τα πράγματα. Προφανώς θα επέλεγα να ρίξω το τρένο στους πέντε ανθρώπους για να σωθεί ο ένας. Ούτως ή άλλως οι πέντε έχουν ζήσει τη ζωή τους και δεν θα ζήσουν και πολύ περισσότερο… Ενώ ο νέος άνθρωπος είναι άδικο να στερηθεί την ευκαιρία να δημιουργήσει και να χαρεί τη ζωή.»

«Χμμμ…», κάνει και πάλι δήθεν προβληματισμένος ο καθηγητής, «υπάρχει και μία ακόμα πληροφορία που δεν σας έδωσα… Από τους πέντε ηλικιωμένους που εσείς στέλνετε στον θάνατο, ο ένας, αν και ηλικιωμένος και ετοιμοθάνατος, βρίσκεται πολύ κοντά στην ανακάλυψη του φαρμάκου το καρκίνου. Εάν τον αφήσετε να ζήσει, θα βοηθήσει στη σωτηρία χιλιάδων ανθρώπων. Μήπως θέλετε να αλλάξετε τώρα την απόφασή σας να τον σκοτώσετε;».

Πλέον ο φοιτητής πρέπει να πάρει πίσω όλα τα επιχειρήματά του υπέρ του νέου ανθρώπου και του δικαιώματός του στη ζωή, και να τον καταδικάσει σε θάνατο, σώζοντας τον υπερήλικα (και ετοιμοθάνατο) για να σωθεί και η ανθρωπότητα από τον καρκίνο.

Η συζήτηση αυτή του καθηγητή με τον φοιτητή κράτησε περίπου 40 λεπτά με τον καθηγητή να προσθέτει κάθε φορά νέα δεδομένα και να αναγκάζει τον φοιτητή να επιχειρηματολογεί διαφορετικά, πότε υπέρ του ενός και πότε υπέρ των πέντε ανθρώπων…

Το δίλημμα στην πραγματικότητα έχει μόνο μία απάντηση εξαρχής…

Την ίδια απάντηση που αρμόζει και σε όλα τα διλήμματα που έφερε μαζί της η τρομακτική πανδημία…

Ακούσαμε γιατρούς από την Ιταλία να παραδέχονταν ότι επέλεγαν ποιους ασθενείς βοηθούσαν να σωθούν και ποιους άφηναν -με μία δόση μορφίνης- να πεθάνουν, βάση της ηλικίας τους.

Ήταν μία σοκαριστική δήλωση που μας οδήγησε να αναζητήσουμε την άγνωστη μέχρι τότε έννοια του triage, δηλαδή της διαλογής ασθενών σε περιπτώσεις μαζικών καταστροφών, το οποίο όμως στην πραγματικότητα δεν προβλέπει ηλικιακό κριτήριο για τη ζωή ή τον θάνατο.

Κι αν ο άνθρωπος που επέλεξαν να μη βοηθήσουν, έβρισκε το εμβόλιο της πανδημίας σε έναν μήνα;

Κι αν ο νεότερος που βοήθησαν να ζήσει, ήταν παιδεραστής και σε μερικούς μήνες θα συνέχιζε να κακοποιεί παιδάκια;

Κάποιες χώρες, όπως οι Βρετανία και η Σουηδία, αντιμετώπισαν την πανδημία ψυχρά οικονομικά, χρησιμοποιώντας ακόμα και δήθεν «ανθρωπιστικά» επιχειρήματα:

«Τι είναι προτιμότερο;», αναρωτήθηκαν, «να πεθάνουν μερικές εκατοντάδες άνθρωποι -άντε και χιλιάδες- αλλά να σωθεί η οικονομία, ή να καταρρεύσει η οικονομία, δηλαδή να έρθει φτώχια και ανεργία, και να πεθάνουν έτσι ακόμα περισσότεροι άνθρωποι από ασιτία και αρρώστιες;»

Αποφάσισαν λοιπόν να θυσιάσουν τους «λίγους» για χάρη των «πολλών», όπως άλλωστε κάνουν τώρα και οι περισσότερες χώρες, βγαίνοντας από τις καραντίνες χωρίς να έχει βρεθεί αποτελεσματικό φάρμακο ή εμβόλιο, παρά μόνο «για να κινηθεί η οικονομία».

Τα διλήμματα γίνονται ακόμα πιο θεαματικά, όταν βάζει το χεράκι του το Χόλιγουντ. Σε γνωστή παλαιότερη ταινία, η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει αποφασίσει να ρίξει πυρηνικά σε μία περιοχή που έχει εκδηλωθεί φονική επιδημία προκειμένου να μην μολυνθεί όλη η χώρα. Στην αντίστροφη μέτρηση του βομβαρδισμού, ένας γιατρός βρίσκει το φάρμακο κι έτσι η κυβέρνηση δεν βάφει τα χέρια της με το αίμα χιλιάδων αθώων για να προστατεύσει την υγεία εκατομμυρίων άλλων. (Δυστυχώς στην αληθινή ζωή, σπανίζουν τέτοια happy end.)

Τα διλήμματα γίνονται ακόμα πιο σκληρά όταν εμπλέκονται σε αυτά «ειδικοί», που, αντί να υπερασπιστούν μία αρχή, μπαίνουν σε σκοπιμότητες «μεγαλύτερου καλού», όπως αυτή που ζήσαμε πρόσφατα με τις μάσκες.

Οι μάσκες ήταν «αναποτελεσματικές», «ακατάλληλες», ακόμα και «υπονομευτικές» για την υγεία του γενικού πληθυσμού, όσο έπρεπε να μη τις αναζητεί (είτε γιατί τα κράτη δεν μπορούσαν να τις προμηθεύσουν στον κόσμο, είτε γιατί έπρεπε να διατεθούν στο νοσηλευτικό προσωπικό), αλλά τώρα -οι ίδιοι επιστήμονες- τις χαρακτηρίζουν «απαραίτητες» για τον γενικό πληθυσμό, ώστε να προστατεύσει ο καθένας τον εαυτό του και τους άλλους, μόλις αρθούν τα περιοριστικά μέτρα των μετακινήσεων.

Κι όμως, τίποτα από τα παραπάνω δεν θα έπρεπε να είναι δίλημμα.

Ο γιατρός θα έπρεπε να βοηθά όποιον έχει την μεγαλύτερη ανάγκη για βοήθεια, χωρίς κανέναν πειρασμό να υποδυθεί τον Θεό, κάνοντας «διαλογή».

Οι κυβερνήσεις θα έπρεπε να προστατεύουν την υγεία κάθε ανθρώπου ατομικά, ανεξάρτητα από το οποιοδήποτε κόστος και οποιοδήποτε «μελλοντικό καλό».

Οι επιστήμονες  θα έπρεπε να λένε μόνο αλήθειες, χωρίς σκοπιμότητες και «χειρισμό» της κοινής γνώμης.

Όσο για το Χόλιγουντ, νομιμοποιείται να παράγει μύθους, κι ας κρύβουν πολλές φορές μεγάλη βαρβαρότητα.

(Στο δίλλημα από τον καθηγητή του Χάρβαρντ, ποιόν θα έσωζε κάποιος, αν είχε την ευκαιρία, όλες οι απαντήσεις είναι λανθασμένες. Δεν υπάρχει νομιμοποίηση για αποφάσεις ζωής και θανάτου, ούτε ενός, ούτε πέντε, ούτε πέντε δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Δεν ζυγίζονται οι ζωές με βάση την ηλικία, την παιδεία, τη διάνοια, την καλοσύνη αλλά ούτε και την αριθμητική. Εμείς, οι άνθρωποι, είμαστε πολύ μικροί για τέτοιες αποφάσεις…) 

Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΛΑΝΤΖΗΣ είναι δημοσιογράφος

ΠΗΓΗ postmodern.gr