Ο πολυβραβευμένος συγγραφέας Πέτρος Μάρκαρης, μιά φωνή της λογικής και της ψυχραιμίας κατά την ταπεινή μου άποψη, μιλάει για τα στραβά κι ανάποδα των καιρών μας. Με τον δικό του «μεγεθυντικό φακό» προσπαθεί να εξηγήσει τα όσα συμβαίνουν στην πολιτική και στην κοινωνία στην Ελλάδα της «κρίσης». Αιρετικός; Αντικειμενικός; Ρεαλιστής; Σκληρός; Τα συμπεράσματα δικά σας. Σίγουρα, πάντως, αληθινός. «Ρίχνει σπόρο» για προβληματισμό στις μέρες της ισοπέδωσης της σκέψης. 

Πώς θα παρομοιάζατε τη σχέση της Ελλάδας με τους δανειστές; 

Τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα είναι σαν τον εξαρτημένο που περιμένει τη δόση του με αγωνία και μισεί το «βαποράκι». Από πλευράς «εξαρτημένου ατόμου» καλλιεργείται μιά επιθετικά εχθρική στάση απέναντι στον «προμηθευτή» του. Επίσης βλέπετε από την άλλη πλευρά το «βαποράκι» να σκληραίνει τη στάση και τους όρους του απειλώντας να αφήσει τον εξαρτημένο χωρίς δόση. Δυστυχώς δεν θέλουμε να αποδεχτούμε ότι η σχέση μεταξύ «εξαρτημένου» και «προμηθευτή» δεν είναι ισότιμη εκ των πραγμάτων. Πολλές φορές λέω στους φίλους μου ένα παράδειγμα. Πηγαίνετε σε μία τράπεζα, στον διευθυντή και πείτε του «είμαι χρεωμένος μέχρι το λαιμό, δώστε μου σας παρακαλώ ένα δάνειο και θα σας πω εγώ τους όρους που θα το υπογράψουμε!» Αυτό δεν συμβαίνει πουθενά, ούτε στην Τανζανία. Συνεπώς έχουμε την αυταπάτη ότι εμείς θα πάρουμε χρήματα προσδιορίζοντας τους όρους. 

Έτσι, όμως, κ. Μάρκαρη χάνουμε την αλήθεια, που είναι η θηριώδης ανεργία, η ευτέλεια της κοινωνίας, η έλλειψη πολιτισμού… 

Αυτό που θίγετε τώρα είναι το κυριότερο. Έχουμε καλλιεργήσει στους εαυτούς μας την ψευδαίσθηση ότι αν φύγει το μνημόνιο θα τελειώσει η κρίση. Μα η κρίση είναι κρίση παιδείας, αξιών, πολιτισμού. Αυτό το τρίπτυχο είναι δική μας ευθύνη να το αντιμετωπίσουμε. Πράγματι το μνημόνιο μας καίει και αρκετοί άνθρωποι έχουν όντως «βογγάνε». Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε πως όταν φύγει αυτή η κρίση, οι άλλες τρεις θα είναι εδώ.

Έχουμε καλλιεργήσει στους εαυτούς μας την ψευδαίσθηση ότι αν φύγει το μνημόνιο θα τελειώσει η κρίση. Μα η κρίση είναι κρίση παιδείας, αξιών, πολιτισμού. Αυτό το τρίπτυχο είναι δική μας ευθύνη να το αντιμετωπίσουμε. Πράγματι το μνημόνιο μας καίει και αρκετοί άνθρωποι έχουν όντως «βογγάνε». Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε πως όταν φύγει αυτή η κρίση, οι άλλες τρεις θα είναι εδώ. 

Αυτή ψεύτικη ευμάρεια των δεκαετιών 1990 και 2000 δεν μας οδήγησε στην καταστροφή; 

 Όταν μου λένε ο ΣΥΡΙΖΑ δίνει πίσω στους Έλληνες την αξιοπρέπειά τους ερωτώ. Πότε χάσαμε την αξιοπρέπειά μας; Μου λένε με το μνημόνιο. Όχι τους λέω, αλλά όταν αποφασίσαμε να ζούμε μεγάλη ζωή με δανεικά! Εκεί χάσαμε την αξιοπρέπεια. Εκεί γίναμε όμηροι. Ο όμηρος δεν έχει αξιοπρέπεια και το μόνο που κοιτάει είναι να ζήσει. Το να μιλάμε περί αξιοπρέπειας είναι εκτός πραγματικότητας. Την αξιοπρέπεια τη χάσαμε με την ψεύτικη, δανεική, απατηλή μεγάλη ζωή που κάναμε. Πρέπει κάποια στιγμή αυτό να το συνειδητοποιήσουμε. Όλοι ζήσαμε πάνω από τις δυνατότητές μας. Αυτό έχει ένα τίμημα, το οποίο βέβαια επιδεινώθηκε και από κακές πολιτικές των κυβερνήσεων μέχρι σήμερα. Αυτά που έπρεπε να γίνουν την ώρα των κρίσιμων αποφάσεων δεν έγιναν, αλλά το τίμημα είναι υπαρκτό. 

Μιλάτε δηλαδή για ένα «έγκλημα και τιμωρία»; 

Μιλάω για ένα έγκλημα που έγινε στην πλάτη αυτής της χώρας. Όσο γιά την τιμωρία πολύ φοβάμαι ότι σε αυτές τις περιπτώσεις τα θύματα δεν μπορούν να δούνε ξεκάθαρα τις ευθύνες των θυτών. Το θέμα είναι να καταλάβουμε πού κάναμε τα λάθη όλοι μας. Βεβαίως, δεν κάναμε όλοι τα ίδια λάθη, αλλά όλοι έχουμε μιά συμμετοχή μικρότερη ή μεγαλύτερη.  

Τελικά οι Γερμανοί είναι εχθροί ή φίλοι μας; 

Τι σημαίνει εχθροί και φίλοι; Συμφέροντα είναι αυτά. Στα συμφέροντα υπάρχουν προτεραιότητες του καθένα. Άλλες προτεραιότητες είναι κρίσιμες για εμάς, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ταυτίζονται με του άλλου. Το μεγάλο λάθος που δεν καταλαβαίνουμε είναι ότι και οι άλλοι έχουν προβλήματα. Άλλης τάξεως από τα δικά μας, αλλά έχουν προβλήματα. Και οι Γερμανοί έχουν προβλήματα. Όλες οι χώρες έχουν προβλήματα. 

Πώς ένα κραυγαλέο ψέμα μπορεί να περάσει στο λαό ως αλήθεια; 

Σε πάρα πολλές στιγμές της ιστορίας, ο λαός προτίμησε να  πιστέψει στο ψέμα από την αλήθεια. Αυτό είναι ιστορικό δεδομένο. Με την ίδια λογική που πιστεύεις ότι υπάρχουν εύκολες λύσεις. Δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις. Και όσο πιό γρήγορα το συνειδητοποιήσουμε,τόσο πιό γρήγορα θα κατευθυνθούμε στο ποιές είναι οι σωστές λύσεις. Από κανένα κόμμα μέχρι τώρα που κυβέρνησε, ούτε και από το παρόν, δεν είδα αυτή τη σκέψη που δρομολογεί την πορεία προς τις σωστές λύσεις. 

Πώς μπορούμε να ξαναβρούμε το εσωτερικό μας φως; 

Η Ελλάδα ήταν μία χώρα φτωχή. Αλλά με ένα εξαιρετικά υψηλό επίπεδο Πολιτισμού. Δηλαδή η απόσταση μεταξύ της φτώχειας και του επιπέδου Πολιτισμού ήταν τεράστια. Αυτός ο Πολιτισμός δεν μπορούσε να παραχθεί χωρίς ένα σύστημα αξιών. Λέω για παράδειγμα ακούστε ένα ρεμπέτικο τραγούδι και βγάλτε τη μουσική ακούγοντας μόνο τους στίχους. Είναι απίστευτο, αυτοί οι άνθρωποι που τους έγραφαν δεν είχαν βγάλει το δημοτικό! Καταλαβαίνετε, λοιπόν, ότι το σύστημα πολιτισμού σήκωνε τους πάντες επάνω. Το λάθος το μεγάλο ήταν πως όταν ήρθε η ώρα του εικονικού πλούτου μαζί με τη φτώχεια πετάξαμε και τις αξίες μας. Πιστέψαμε ότι αυτές οι αξίες δεν ήταν χρήσιμες. Τώρα γυρίσαμε πίσω στη φτώχεια,αλλά χωρίς αξίες. Και αυτό είναι μεγάλο πρόβλημα.

Το λάθος το μεγάλο ήταν πως όταν ήρθε η ώρα του εικονικού πλούτου μαζί με τη φτώχεια πετάξαμε και τις αξίες μας. Πιστέψαμε ότι αυτές οι αξίες δεν ήταν χρήσιμες. Τώρα γυρίσαμε πίσω στη φτώχεια,αλλά χωρίς αξίες. Και αυτό είναι μεγάλο πρόβλημα.

«Τίτλοι τέλους» ο τίτλος του τελευταίου σας βιβλίου. Τι το ιδιαίτερο έχει αυτό το βιβλίο; 

Όταν τελείωσα την τριλογία με τα μυθιστορήματα της κρίσης, διαπίστωσα μιά έλλειψη. Ασχολήθηκα με τους τραπεζίτες, τους φοροφυγάδες, με τη γενιά του Πολυτεχνείου, αλλά διερωτήθηκα «που είναι οι απλοί άνθρωποι;» Αποφάσισα λοιπόν να κλείσω με έναν επίλογο που είχε ως αντικείμενο τους απλούς ανθρώπους. Πού κάναμε λάθη; Και πώς, όμως, αυτά τα λάθη εξηγούνται από αυτά που πέρασε ο κόσμος. 

Όταν γεννιέται ένα μωρό σήμερα στην Ελλάδα, ποια λέξη σας έρχεται στο μυαλό; 

Κουράγιο! Γιά τους γονείς του που δεν είναι εύκολο να το μεγαλώσουν. Κουράγιο και στο παιδί, το οποίο πρέπει να οπλιστεί ώστε να αντέξει σε μία δύσκολη περίοδο που θα κρατήσει καιρό. Όσοι λένε ότι οι δυσκολίες θα περάσουν γρήγορα είτε άγνοια έχουν, είτε είναι αφελείς, είτε λένε ψέμματα. Η Ελλάδα γιά να ξαναμπεί στην ομαλότητα, σε έναν κανονικό βίο θα περάσει πολύς χρόνος. Και γι αυτό φέρει τεράστια ευθύνη η πολιτική τάξη της χώρας γιατί ποτέ δεν είπε καθαρά την αλήθεια. Πάντα καθησύχαζε τον λαό με ψέμματα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο μέσος πολίτης να δέχεται τη μία συμφορά πάνω στην άλλη σαν «χαστούκι», γιατί όταν απροετοίμαστος. Δεν προετοιμάστηκαν οι άμυνες των πολιτών γιά να αντιμετωπίσουν αυτό που ζούνε σήμερα. Αντιθέτως η πολιτική τάξη διά του καθησυχασμού κοίταξε να τους κοιμίσει. 

Σας ευχαριστώ που μοιραστήκαμε μαζί τις αλήθειες σας.

Κι εγώ ευχαριστώ.

Θα πιστέψει κανείς πως αυτή η συζήτηση με τον κ. Μάρκαρη έγινε πριν δύο χρόνια; Δύσκολο... (Γιά την πολιτική εκπομπή Αριστερά - Δεξιά στον τηλεοπτικό σταθμό Action 24)