Σε νεαρή ηλικία επισκέφτηκε τον μοναχό Στέφανο, ο οποίος του διεύρυνε τους πνευματικούς και γνωστικούς του ορίζοντες. Με την βοήθεια των γονέων του, που ήταν ευσεβείς άνθρωποι, έκτισε ένα μοναστήρι στο όρος Σελεντίου, όπου και μόναζε.

Τον καιρό που βασίλευε ο Λέων ο Ίσαυρος, ο οποίος πολέμησε την ορθοδοξία, ο Θεόφιλος έκρινε ότι έπρεπε να βρεθεί στο κέντρο της μάχης. Έτσι αφήνοντας την σκήτη του άρχισε να κηρύττει υπέρ της Ορθοδοξίας. Γι' αυτό το έργο του φυλακίσθηκε στη Νίκαια και εκβιάστηκε με ραβδισμούς και αλλά βασανιστήρια για να αρνηθεί την πίστη του. Ο Άγιος διατηρώντας άσβεστη τη φλόγα της πίστης υποβλήθηκε στο μαρτύριο του ραβδισμού. Φέροντας τα τίμια στίγματα του μαρτυρίου επέστρεψε στη μονή του, όπου και τον δέχθηκαν με τιμές. Ο Άγιος όμως απεσύρθη στην σκήτη του όπου και παρέδωσε το πνεύμα του στον Κύριο.

Ο Όσιος Λογγίνος ο Στυλίτης ήταν βοηθός του Αγίου Θεοφίλου και όταν πήγαν μαζί στην Νίκαια υποβλήθηκε και αυτός σε πολλά μαρτύρια. Σε ένα από αυτά, αφού τον έβαλαν ανάσκελα, πάνω στο κεφάλι του έβαλαν τις ιερές εικόνες που είχε μαζί του και τις έκαψαν.